ELEKTRİK ÜRETİMİ

YALVAÇ  OSMANLI ELEKTRİK ÜRETİM ve EMTİA ANONİM ŞİRKETİ

1920 yılında Osmanlı toprakları üzerinde yirmi dokuz anonim şirket kurulmuştur. Bunlardan altı tanesinin merkezi İstanbul dışında diğerleri ise İstanbul merkezlidir. Taşrada kurulan işletmelerin bir tanesi Yalvaç merkezli ‘’Yalvaç Osmanlı Elektrik Üretim ve Emtia Anonim  Şirketidir’’. Tabi kuvvetlerden elektrik üretme, üretilen elektrikle şehir ve kasabaları aydınlatma, elektrikle hareket eden tramvaylar yapma, elektrikle alakalı sanayi oluşturma ,mal getirip satma, mensucat iplik, un fabrikaları tesis etme gibi amaçlara içermektedir.

ŞİRKETİN KURULUŞU İLE İLGİLİ BELGELER

Yalvaç Osmanlı Elektrik ve emtia Anonim Şirketinin tesisi ile ilgili belgeler Türkiye Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivlerinde bulunmaktadır.

NİZAMNAME-İ DAHİLİ/İÇ TÜZÜK ve MADDELERİ
Yalvaç Osmanlı Elektrik ve Emtia Anonim Şirketi’nin Nizamname-i Dahilisi yani İç Tüzük kitapçığı on dört sayfa, dokuz fasıl ,kırk yedi maddeden oluşmaktadır.1,3,4,12,23,29,35 ve 36. Maddelerde kırmızı mürekkepli kalemle yapılan tashihatlar göze çarpmaktadır.
Dikkat çeken konu Doğal kuvvetler ifadelerinde Sultan Dağlarından çıkan Yalvaç Çayının akışından faydalanarak dinamolar aracılığı ile elektrik elde etme amaçlanmıştır. Her ne kadar yazılı olmasa bile Yalvaç çayından başka  tabii kuvvet bulunmamaktadır.

ŞİRKET SERMAYE HİSSEDARLIK
Şirket sermayesi elli bin liradan ibaret olup beheri beş Osmanlı Lirası kıymetinde on bin hisseye münhasım dır.
Bu şekilde ikinci fasılda kuruluş aşaması ve hisse dağılım şartları görülmektedir. Hisselerin nasıl pay alacağı ne şekilde el değiştirileceği gibi bilgileri içermektedir.
Daha başka fasıllarda ise kar paylarının nasıl dağıtılacağı, ihtiyaç halinde nasıl para temin edileceği, başka şirketlerle birleşmesi konularını içermektedir.

SONUÇ
Birlik ve dayanışmanın en güzel örneklerini sunan Yalvaçlılar ticaret alanında gerek Osmanlı Devletinin son zamanlarında  gerekse Cumhuriyetin ilk yıllarında anonim şirketler kurarak bu hasletlerin ortaya koymuşlardır. Müteşebbis 13 Yalvaçlı, Akşehir ve Ispartalı  iki arkadaşlarıyla  yüz yıl öncesi bu gün bile ücra köşede kalan Yalvaç gibi bir  Yalvaç Osmanlı elektrik ve Emtia Anonim Şirketi’ni kurmuşlardır.
Hayata geçmemiş olan bu şirketin Osmanlı arşiv belgelerindeki bilgilerle kağıt üzerinde kurulmuş olduğunu görebiliriz.

MAZBATA

27 Rebiyülevvel sene 1337-19 Kanunusani sene 1336(1920)

 Şura-yı Devlet Maliye ve Nafi’a Dairesi’nden tanzim ve heyet’iumumiyesinde3ntezyiledilüp meltufuyla meyane-i bendeganemizde mütala’a olunan  19 teşrin’isani sene 1334 tarihli ve 308 numaları mazbatada  beyan olunduğu üzere mebde-imerkezi Yalvaç’ta  olarak usul-i mevzu’asına tevfikan kuva-yı tabi’iyeden elektrik istihsali ile mensucat iplik ,dakik, hızar fabrikaları te’sis  etmek ve elektrikle cer  olunur tramvaylar vücuda getirmek  ve şuhur  ve kasabat  dahilinde  elektrikle terivirat  icra eylemek  ve elektriğe ta’atluk eder bi’l-cümle  sanayi vücuda getirmek ve ale’l-ıtlak emval ve emtia celb ve fürüht etmek üzere elli sene müddet e elli bin lira sermaye ile Yalvaç Osmanlı Elektrik Vamkaayuh(?) Şirketi namı altında  Yalvaç Müta-zade hacı Ömer  ve hacı Halil-zade hacı Nuh efendiler ve rüfekası tarafından  bir şirket teşkiline  Şura-yı Devlet  ve Meclis-i Vükela kararlarıyla rhsat verilmiştir.Bu irade-i seniyyenin  icrasına Ticaret ve Zira-at nazın me-murdur.Teşkili istid’a olunan şirket nizamname-i dahilisinin  munderecati münasip ve şura-yı müşarun  ileyhaca icra  edilen ta-dilat muvafık göründüğünden  şirket-i  mezkurenin  teşkiline  ait mu’amelenin ifası husususun Ticaret ve Zira’at Nezareti’ne  havalesi bi’t-tezekkür salifü’l-beyan mazbata ve layina  bu babda kaleme alınan irade-i seniyye layihalar ile leffen ve matviyyen arz ve takdim kılınmakta katıbe-i ahvalde irade-i seniyye.

Kaynaklar-Yalvaç Kent Araştırmaları kitabı-1 sayfalar 357-373 alıntıdır.

                  Baki ÜLTAY belge fotokopileri